راجب مولفه فضایی صوتی که در حالت ساده همان نت‌های موسیقی هستند صحبت کردیم. امروز کمی راجع به مولفه زمانی وزنی موسیقی با هم صحبت می‌کنیم که بازهم به صورت ساده به آن ریتم می‌گوییم و در واقع ریتم سازماندهی نت‌های موسیقی در مکان است.
اگر نت‌های موسیقی در زمان سازماندهی نشوند، احساس موسیقی در ما ایجاد نمی‌شود. واحد زمانی موسیقی کمی با واحدهای زمانی دیگر متفاوت است. اما واحد زمانی موسیقی ما واحدی مانند پاندول ساعت بوده که تکرار شونده است و معیار اولیه ما در این واحد “گرد” یا کشش زمانی گرد است.
ولی همان طور که برای اندازه گیری معیارهای مختلف از واحدهای مختلف استفاده می‌کنیم، در موسیقی هم واحد های به خصوصی وجود دارد. برای مثال برای وزن کردن جسمی از واحد کیلوگرم استفاده می‌کنیم که برای دقت بیشتر آن از واحدهای کمتر همان دسته یعنی گرم استفاده می‌شود.
برای موسیقی نیز واحدی که در نظر داریم گرد است که برای تفکیک بهتر از واحدهای کمتر استفاده می‌کنیم که اصطلاحا سفید، سیاه، چنگ، دولاچنگ، سه لاچنگ و.. نام دارند.
کشش زمانی نت‌ها
اگر گرد را تقسیم به دو کنیم کشش زمانی سفید را خواهیم داشت، یعنی در واقع دو تا نت سفید معادل یک گرد می‌شود. اگر گرد را تقسیم بر چهار و سفید را تقسیم بر دو کنیم کشش زمانی سیاه را داریم.
در ادامه تقسیمات اگر گرد را تقسیم بر هشت کنیم کشش زمانی ما چنگ می‌شود، تقسیم بر شانزده کشش زمانی دولا چنگ و تقسیم بر سی و دو کشش زمانی سه لا چنگ می‌باشد. این تقسیمات را می‌توان بازهم ادامه داد اما از نظر تئوریک تا همین حد برای ما کافی خواهد بود.
حال که با کشش های زمانی مختلف آشنا شدید لازم است با مباحث مرتبطی که وابسته به کشش ها است آشنا شوید. اما پیش از آن برای آگاهی بیشتر شما باید بگوییم نظام زمانی وزنی در موسیقی ایران تا حدی با نظام زمانی وزنی موسیقی غربی متفاوت است. اما ما برای یادگیری موسیقی از نظام غربی استفاده می‌کنیم.
میزان – خط میزان – میزان نما
اکنون می‌خواهیم به سراغ پارامترهای دیگری برویم که میزان، خط میزان و میزان نما نام دارند.
در واقع دسته بندی‌های منظم و ثابتی که از نظر زمانی برای نت‌ها انجام می‌دهیم باعث می‌شود تا تقسیماتی شکل بگیرد که به آنها “میزان” گفته می‌شود. میزان‌ها را می‌توانیم با دو خط عمودی جدا کنیم که به این خط‌های جدا کننده نیز “خط میزان” گفته می‌شود.
اما نکته حائز اهمیت این است که تمامی میزان‌هایی که مشاهده می‌کنید، از نظر کشش زمانی با یکدیگر برابر هستند. اما واحد تعیین کننده کشش زمانی این میزان‌ها چیست ؟
برای پی بردن به میزان کشش زمانی در هر میزان باید به کسری که ابتدای خط نوشته می‌شود دقت کنید که اصطلاحا به آن “میزان نما” گفته می‌شود. در ادامه شما را با کاربرد میزان نما بیشتر آشنا می‌کنیم.
خواندن میزان نما
میزان نما شبیه به یک کسر نوشته می‌شود. اما در واقع هیچ تقسیمی صورت نمی‌گیرد. پس به یاد داشته باشید کسری که مشاهده می‌کنید بیشتر یک نماد است تا شما را برای نواختن نت‌های موسیقی راهنمایی کند. برای مثال اگر به مخرج کسر دقت کنید عددی را مشاهده می‌کنید که نشانگر نوع کشش زمانی ما است.
یعنی اگر در مخرج عدد ۴ را مشاهده کردید، باید به خاطر بیاورید که واحد اصلی کشش زمانی یعنی گرد را باید به چهار تقسیم کنید تا به کشش زمانی سیاه برسید. بنابراین عدد ۴ در مخرج بیانگر استفاده از کشش زمانی سیاه در میزان‌ها است.
حال شاید برای شما این سوال پیش بیاید که عدد صورت نشان دهنده چیست؟ در واقع این عدد نشان دهنده تعداد کشش نت است که در هر میزان استفاده می‌کنیم. برای مثال اگر در مخرج عدد ۴ نوشته شده باشد یعنی نوع کشش نت ما سیاه است، حال اگر عدد صورت کسر ۴ باشد یعنی باید در هر میزان کششی به اندازه ۴ تا سیاه داشته باشیم.
