کتاب مجموعه آثار درویش خان

محتوای کتاب مجموعه آثار درویش خان منطبق بر فهرستی که استاد روح الله خالقی در کتاب خود، سرگذشت موسیقی ایران، آورده به چاپ رسیده است. در ویرایش حاضر سعی بر این بوده تا این مجموعه هرچه کم نقص‌تر در نظر آید. شاید توضیح آن چه در این ویرایش انجام شده، در حوصله خوانندگان نگنجد؛ بنابراین به صورت مختصر اشاره می‌شود؛ علاوه بر آن که تمامی آهنگ‌ها دوباره نویسی و غلط‌های آن‌ها تصحیح شده است:
۱. در میزان‌بندی بعضی آهنگ‌ها هم چون پیش درآمد راک و رنگ پریچهر و پریزاد تجدید نظر شده است.
۲. آوانگاری شعرها با روشی که خواندنشان سهل‌تر باشد انجام شده است.
۳. ترتیب آهنگ‌ها، که در چاپ سوم به دلیل اضافه شدن چند آهنگ به هم خورده بود رعایت شده است.
۴. بعضی از اتصال‌ها و نشانه‌های غیرضروری که عینا از روی منابع ذکر شده، بازنویسی شده بود، حذف شده و یا اتصال‌های لازم نوشته شده است.
۵. در جمله‌نگاری و رسم‌الخط نت آهنگ‌ها تجدید نظر شده است.
۶. در نشانه‌های سرعت اجراها (تمپوها) تجدید نظر شده است.
۷. پیش‌درآمد دوم افشاری که در چاپ چهارم معلوم شد اثر رکن الدین مختاری است، حذف شده است.
۸. تصنیف ایران، به شب وصلت و رنگ سوم ماهور به مجموعه حاضر اضافه شده است.

غلامحسین درویش خان در سال ۱۲۵۱ به دنیا آمد پدرش حاجی بشیر از اهالی طالقان بود و اندکی سه تار می‌نواخت. پدرش او را از کودکی به موزیک دارالفنون سپرد. درویش خان به فراگرفتن خط موسیقی، شیپور و طبل مشغول شد. مقدمات سه تار را نزد پدرش و تار را نزد آقاحسینقلی آموخت. از شاگردانش: موسی معروفی، ابوالحسن صبا، سعید هرمزی، مرتضی نی داوود، حسین سنجری، ارسلان درگاهی، شکری ادیب السلطنه، حسینعلی غفاری، علی محمد صفایی و عبدالله داور را می‌توان نام برد.

درویش خان یکی از معدود نوابغ موسیقی ایران بود. تاثیرات و ابداعات او در فرم‌های موسیقی ایران مشهود است. آن چه به عنوان برترین ویژگی او می‌توان ذکر کرد همانا نوآوری و پویایی اوست در راه اعتلای موسیقی. بی گمان برای بررسی سیر آهنگسازی در ایران باید از درویش خان آغاز کرد. درویش خان اولین آهنگسازی است که آثارش دارای سبک و شیوه است همچنین اولین آهنگسازی است که تاریخ موسیقی ایران می‌تواند با استناد به آثارش از او یاد کند.

استحکام و زیبایی آثار درویش خان نشان از نبوغ سرشار و پشتوانه صحیح موسیقی کلاسیک ایران در ذهن او دارد. در کتاب مجموعه آثار درویش خان هدف نقد و بررسی آثار درویش خان نیست. آنچه مورد نظر است جمع آوری و در دسترس قرار دادن آثار آهنگسازان ایران و درویش خان به عنوان اولین آن‌هاست تا گذشته از جنبه‌های آموزشی با موجود بودن مجموعه آثار آنان صاحب نظران به تجزیه و تحلیل و مقایسه این آثار همت گمارند.