کتاب پانزده قطعه تار سه تار جلیل شهناز

کتاب پانزده قطعه تار و سه‌تار جلیل شهناز: دریچه‌ای به دنیای بداهه‌نوازی استادان 🎶

جلیل شهناز، نامی آشنا و پرافتخار در تاریخ موسیقی ایران، در سال ۱۳۰۰ هجری شمسی در اصفهان، مهد هنر و فرهنگ، دیده به جهان گشود. خانواده شهناز، ریشه‌هایی عمیق در دنیای موسیقی داشتند؛ فتحعلی خان، جد او، از نوازندگان برجسته دربار ناصری بود و پدرش، شعبان خان، نیز به هنرنمایی با سنتور شهره بود. 🎼 جلیل، از همان دوران کودکی، دنیای موسیقی را از طریق پدر و برادرانش تجربه کرد و در نوجوانی، یعنی در سن شانزده سالگی، به استادی مسلم در نوازندگی تبدیل شد.

او فعالیت حرفه‌ای خود را در اصفهان آغاز کرد و به سرعت، شهرتش در سراسر کشور پیچید. در سال ۱۳۳۶، گام به تهران گذاشت و با ارکستر زنده‌یاد حسین یاحقی، همکاری رسمی خود را با رادیو ایران آغاز نمود. همکاری‌های استاد شهناز با بزرگان موسیقی هم‌عصرش، حاصل آثار جاودانه‌ای در قالب تک‌نوازی‌های بی‌بدیل است که یادشان همواره در برنامه “گل‌ها” و دیگر برنامه‌های موسیقی زنده است. 🌟 او همچنین سفرهای متعددی به اقصی نقاط جهان داشت تا گنجینه موسیقی ایران را به جهانیان معرفی کند.

کتاب پانزده قطعه تار و سه‌تار: تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای نوازندگان 🌟

کتاب “پانزده قطعه برای تار و سه‌تار” اثر جلیل شهناز، که با هوشنگ ظریف به نگارش درآمده است، گنجینه‌ای ارزشمند برای علاقه‌مندان و نوازندگان این سازهای اصیل ایرانی است. این اثر، دریچه‌ای است به سوی درک عمیق‌تر موسیقی، به‌ویژه در باب بداهه‌نوازی و خلاقیت در اجرا. در ادامه به نکات مهمی در خصوص این کتاب اشاره می‌کنیم که مطالعه آن‌ها برای شما مفید خواهد بود:

۱. تنظیم مطالب برای تار و سه‌تار: چالشی برای خلاقیت نوازنده 💡

با وجود تفاوت‌های ذاتی بین تار و سه‌تار، این کتاب به گونه‌ای تنظیم شده است که هم برای نوازندگان تار و هم برای نوازندگان سه‌تار قابل استفاده باشد. این رویکرد، هرچند ممکن است در ابتدا نیاز به درک عمیق‌تری از سوی نوازنده سه‌تار داشته باشد، اما فرصتی بی‌نظیر برای او فراهم می‌آورد تا با تجزیه و تحلیل مطالب، در زمینه مضراب‌گذاری، کوک ساز و سایر جزئیات اجرایی، خلاقیت خود را به کار گیرد. این امر به تقویت حس ابتکار در او کمک شایانی می‌کند که لازمه‌ی بداهه‌نوازی است. لازم به ذکر است که این کتاب، یک اثر آموزشی محسوب نمی‌شود و نیازمند داشتن حداقل سطح متوسطی از تکنیک نوازندگی است. 🎓

۲. الهام از بداهه‌نوازی: فضایی برای ابراز احساسات 💖

این کتاب، از دل بداهه‌نوازی‌های استادان برآمده است. به همین دلیل، حالات اجرایی، دینامیک‌ها و نوانس‌ها به طور کامل به عهده خود نوازنده گذاشته شده است. این آزادی عمل، به شما این امکان را می‌دهد که احساسات و برداشت‌های شخصی خود را در اجرای قطعات به کار گیرید و اثری منحصربه‌فرد خلق کنید. 🎨 تصور کنید هر قطعه، بوم نقاشی شماست و شما با رنگ‌های اجرای خود، آن را جان می‌بخشید.

۳. دقت در مضراب‌گذاری: راهنمایی برای بیان موسیقایی 🤏

مضراب‌گذاری در این کتاب با دقت فراوانی انجام شده است. با این حال، در اغلب موارد، از انگشت‌گذاری‌های پیچیده پرهیز شده است. این به شما آزادی می‌دهد تا بر اساس تشخیص و سلیقه شخصی خود، از انواع مضراب‌گذاری که به بیان موسیقایی شما کمک می‌کند، بهره ببرید. 🖐️ انتخاب شیوه مضراب‌گذاری، می‌تواند تأثیر شگرفی بر حس و حال قطعه بگذارد؛ از ظرافت‌های لطیف گرفته تا ضربه‌های قوی و پرانرژی.

۴. سکوت‌های اجرایی: فضایی برای تنفس موسیقی 🌬️

اغلب قطعات این کتاب، با همراهی ساز کوبه‌ای مانند تنبک اجرا شده‌اند. در اجرای اصلی، گاهی یک تا چند میزان سکوت برای ایجاد فضای تنفس در موسیقی اعمال می‌شود. در نت‌نویسی، این موضوع به دلیل جلوگیری از پیچیدگی، یا حذف شده یا به یک میزان سکوت خلاصه گردیده است. درک این سکوت‌ها و جایگاه آن‌ها در متن موسیقی، به شما کمک می‌کند تا اجرای روان‌تر و پرمحتواتری داشته باشید. 🤫

۵. علائم نگارشی ساده: تمرکز بر جوهره موسیقی ✨

در این کتاب، از کاربرد علائم زیاد و نامتعارف پرهیز شده است تا تمرکز شما بر جوهره اصلی موسیقی حفظ شود. علائم به کار رفته شامل موارد زیر است:

(۰) برای اجرای تکیه (تاکید بر یک نت خاص) 💥
(۰) برای اجرای کنده (اجرای با ضربه محکم و سریع) 💪
T برای اجرای ریز (نت‌های کوتاه و سریع) 💨
-tr برای اجرای تریل با یک مضراب (تکرار سریع یک نت) ⚡

این علائم، ابزارهای شما برای رنگ‌آمیزی و بیان موسیقایی هستند و به شما کمک می‌کنند تا جزئیات اجرایی را به درستی درک کرده و به کار ببرید. 🎨

—

پرسش و پاسخ‌های رایج درباره کتاب پانزده قطعه تار و سه‌تار جلیل شهناز:

۱. کتاب پانزده قطعه تار و سه‌تار جلیل شهناز برای چه سطحی از نوازندگان مناسب است؟
این کتاب یک اثر آموزشی نیست و حداقل حد متوسطی از تکنیک نوازندگان را طلب می‌کند. نوازندگانی که با اصول اولیه نوازندگی تار یا سه‌تار آشنایی دارند، می‌توانند از این کتاب بهره‌مند شوند.

۲. آیا این کتاب شامل درس‌های تئوری موسیقی است؟
خیر، این کتاب بیشتر بر جنبه‌های عملی و اجرایی موسیقی، به‌ویژه بداهه‌نوازی، تمرکز دارد و درس تئوری مستقلی ارائه نمی‌دهد.

۳. تفاوت اصلی این کتاب با دیگر مجموعه‌نت‌های موسیقی ایرانی چیست؟
تمرکز اصلی این کتاب بر قطعات الهام گرفته از بداهه‌نوازی استاد جلیل شهناز است که فضایی برای خلاقیت و ابراز شخصی نوازنده فراهم می‌کند.

۴. چگونه می‌توانم بهترین استفاده را از علائم نگارشی در این کتاب ببرم؟
با درک معنای هر علامت و تمرین مداوم، می‌توانید این علائم را در اجرای خود به کار ببرید و به قطعات عمق بیشتری ببخشید.

۵. آیا برای اجرای قطعات این کتاب، نیاز به همراهی ساز دیگری مانند تنبک است؟
بسیاری از قطعات با همراهی تنبک اجرا شده‌اند، اما اجرای سولو نیز کاملاً امکان‌پذیر است و شما می‌توانید با درک ریتم و فضای قطعه، آن را به تنهایی اجرا کنید.

۶. چرا این کتاب، مطالب را برای تار و سه‌تار به صورت جداگانه تنظیم نکرده است؟
این رویکرد به منظور صرفه‌جویی در وقت و امکانات و تسریع در چاپ کتاب بوده است، و همچنین به نوازندگان سه‌تار فرصت می‌دهد تا خلاقیت خود را در تنظیم و اجرا به کار گیرند.

۷. آیا مضراب‌گذاری‌های پیشنهادی در کتاب، تنها گزینه موجود است؟
خیر، مضراب‌گذاری‌ها با دقت انجام شده‌اند، اما نوازندگان کاملاً آزادند تا بر اساس تشخیص و سلیقه خود، مضراب‌گذاری متفاوتی را انتخاب کنند.

۸. چگونه کتاب پانزده قطعه جلیل شهناز به تقویت مهارت بداهه‌نوازی کمک می‌کند؟
با درک ساختار قطعات و الهام گرفتن از روح بداهه‌نوازی استادان، نوازنده تشویق می‌شود تا خلاقیت خود را در اجرا به کار گیرد و حس ابتکارش تقویت شود.

۹. آیا این کتاب، قطعاتی برای سطح مبتدی نیز دارد؟
خیر، همانطور که گفته شد، این کتاب نیازمند داشتن حداقل سطح متوسطی از تکنیک نوازندگی است.

۱۰. آیا می‌توان این قطعات را برای اجرای گروهی نیز تنظیم کرد؟
بله، با درک صحیح از ساختار موسیقی و نقش هر ساز، می‌توان این قطعات را برای اجرای گروهی تنظیم و اجرا نمود.

۱۱. چه تفاوتی بین اجرای “تکیه” و “کنده” در این کتاب وجود دارد؟
“تکیه” به معنای تاکید بر یک نت خاص است، در حالی که “کنده” اجرای یک نت با ضربه محکم و سریع است که صدایی واضح و کوبنده‌تر ایجاد می‌کند.

۱2. نقش سکوت‌های اجرایی در این قطعات چیست؟
سکوت‌های اجرایی به قطعه اجازه تنفس می‌دهند، فضایی برای درک بهتر موسیقی ایجاد می‌کنند و به حفظ انسجام کلی اثر کمک می‌کنند.

13. آیا این کتاب، شامل قطعاتی با تمپوی (سرعت) متفاوت است؟
با توجه به اینکه قطعات ملهم از بداهه‌نوازی هستند، تمپو می‌تواند تا حد زیادی تحت تاثیر انتخاب و حس نوازنده قرار گیرد، اما کلیت قطعات دارای ساختاری برای بیان احساسات در تمپوهای مختلف هستند.

14. کدام یک از اساتید موسیقی هم‌عصر جلیل شهناز، بیشترین همکاری را با ایشان داشته‌اند؟
استاد حسین یاحقی یکی از برجسته‌ترین اساتیدی بود که جلیل شهناز با ارکستر ایشان در رادیو ایران همکاری رسمی خود را آغاز نمود.

15. آیا کتاب، به تفسیر و تحلیل عمیق قطعات می‌پردازد؟
تمرکز اصلی کتاب بر ارائه نت قطعات و راهنمایی‌های اجرایی است، اما درک عمیق‌تر قطعات مستلزم مطالعه و تمرین مداوم نوازنده خواهد بود.